Λένιν, Τρότσκυ και Μάχνο
(Ενα απόσπασμα του Lenin and the Bolsheviks)
Adam B. Ulam
Ο Λένιν δεν αποκήρυξε ποτέ το ένοχο πάθος του για τον απείθαρχο, αναρχικό, ακόμη και εν μέρει εγκληματικό "άνθρωπο του λαού", όπως το αποκήρυξε εξ ολοκλήρου ο Τρότσκυ. Κατά την άποψή τους η πορεία του πολέμου απαιτούσε έναν οργανωμένο στρατό που επανδρώθηκε από επαγγελματικά στελέχη. Είδαν με αποστροφή τις αντιστασιακές δραστηριότητες και τα απείθαρχα μεμονωμένα σχήματα που ήταν ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό γνώρισμα του εμφύλιου πολέμου.
Ο πόλεμος είχε γεννήσει πολλά στρατιωτικά σχήματα που δεν ήταν ούτε κόκκινα ούτε λευκά. Μερικές φορές οδηγήθηκαν από αναρχικούς και άλλες τυχοδιώκτες, αλλά σχεδόν σε κάθε περίπτωση υπήρχε μια ισχυρή παρουσία του παράνομου-λούμπεν στοιχείου. Ο διασημότερος εκείνων των στρατών οδηγήθηκε στην Ουκρανία από το Νέστορα Μάχνο. Ένας μισό-αναλφάβητος ουκρανός αγρότης, ο μόνος ανοιχτά αναρχικός Μάχνο, ταξίδεψε την άνοιξη του 1918 στη Μόσχα όπου είχε μια συνάντηση με τον Λένιν, ο οποίος τον υποδέχτηκε ευγενικά και φρόντισε για την επιστροφή του στην Ουκρανία. Στο έδαφός του ο Μάχνο οργάνωσε μια ομάδα ανταρτών, η οποία πολεμούσε κάθε ένοπλη ομάδα που προσπάθησε ανεπιτυχώς να περάσει από κει: Γερμανούς, Ουκρανούς εθνικιστές, την ομάδα του Ντένικιν, και άλλες αντεπαναστατικές ομάδες. Κατά περιόδους συνεργαζόταν με τον Κόκκινο στρατό στην πάλη του ενάντια στους Λευκούς, ενώ σε άλλες περιπτώσεις στράφηκε εναντίον τους. Σε πολλές περιπτώσεις συνέλαβε και εκτέλεσε κομμουνιστές που συνδέονταν με το Τσεκα. Στην κρισιμότερη περίοδο της επανάστασης η μπολσεβίκικη πολιτική ήταν να καθιερωθεί κάποια μορφή συνεργασίας με το Μάχνο. Τον Απρίλιο του 1919 έστειλε έναν αξιωματούχο τον Λ. Καμένεφ για να διαπραγματευτεί με τον Μάχνο. Πρέπει να έγινε μια ετερόκλητη συνάντηση με τον ελάχιστα μορφωμένο και συχνά μεθυσμένο αναρχικό Καπετάνιο "Πατέρα Μάχνο" όπως ήταν γνωστός στους οπαδούς του. Ο Καμένεφ σιγουρεύτηκε ότι ήταν φίλος της σοβιετικής δύναμης όταν του παρουσίασε ένα δέντρο όπου με τα χέρια του είχε κρεμάσει έναν Λευκορώσο συνταγματάρχη. Αφού αρνήθηκε τις κατηγορίες της ληστείας και του αντισημιτισμού, ο επισκέπτης του προφανώς ικανοποιημένος, είπε στο Μάχνο ότι οι δυνάμεις του συμπεριλαμβάνονται στον Κόκκινο στρατό και τον αποκάλεσε "Σύντροφο".("The Expedition of L. Kamenev to the Ukraine, in April, 1919," in The Proletarian Revolution, 1925, No.6)
Αν και ο Μάχνο σε σχέση με άλλους αντιστασιακούς ηγέτες αποθάρρυνε, όχι πάντα επιτυχώς, τη ληστεία και τα εβραϊκά πογκρόμ, τα σχετικά σχόλια του Τρότσκυ ήταν από υποτιμητικά έως οργισμένα. Η γνώμη του για τους αντάρτες του Μάχνο, ακόμα και όταν πολεμούσαν στο πλάι του Κόκκινου στρατού ενάντια στο Ντένικιν ήταν χαρακτηριστικά της στρατιωτικής φιλοσοφίας του:
«Δεν υπάρχει κανένας σεβασμός στις διαταγές και στην πειθαρχία σε εκείνο τον "στρατό". Καμία πηγή ανεφοδιασμού .... Εκείνος ο "στρατός" έχει εκλεγμένα στελέχη .... Εξαπατημένες στο σκοτάδι... οι οπλισμένες μάζες γίνονται ένα τυφλό όργανο στα χέρια τυχοδιωκτών .... Ήρθε η ώρα να τελειώνει αυτό το σχήμα που αποτελείται κατά το ήμισυ από κουλάκους και κατά το ήμισυ από αναρχικούς που διασκεδάζουν... »( Trotsky, How the Revolution Armed, Vol.2, Part 1, p.191)
Αλλά ο Μάχνο συνέχισε τη μακρόχρονη και δύσκολη συνεργασία του με τον Κόκκινο στρατό ακόμα και αφότου ο Τρότσκυ έγραψε αυτά τα σχόλια. Μόνο το 1921, όταν η βοήθειά του δεν χρειαζόταν πλέον, ο στρατός του εκκαθαρίστηκε και αυτός ο ίδιος αναγκάστηκε να φύγει από τη χώρα.
Εκτός από την ταμπέλα του δεδηλωμένου αναρχισμού, οι δυνάμεις του Μάχνο δεν ήταν και πολύ διαφορετικές από τον πρώιμο Κόκκινο στρατό και κάποιες αντιστασιακές του μονάδες. Ο Trotsky προσπαθούσε ασταμάτητα να τους μετασχηματίσει σε τακτικές πειθαρχημένες μονάδες. Ήταν πρώτος και ενθουσιώδης υπερασπιστής της απασχόλησης πρώην αξιωματικών του Τσάρου. Ότι οι τελευταίοι συνέβαλαν αποφασιστικά στη νίκη του Κόκκινου στρατού είναι ένα γεγονός στο οποίο συμφωνούν ομόφωνα τόσο οι Μπολσεβίκοι όσο και οι Λευκορώσοι. Η απασχόληση εκείνων των ανθρώπων αναγκαστικά αποτελούσε μια ισχυρή αντίθεση. Εάν αγνοήσουμε τους δισταγμούς του Λένιν σε αυτήν την υπόθεση, παραμένει το γεγονός ότι πολλοί ορθόδοξοι κομμουνιστές βρήκαν αυτό το βήμα δυσάρεστο, και για μερικούς από τους που ήταν στελέχη ή κομισάριοι αυτό αντιπροσώπευσε μια άμεση απειλή. Όπως είναι ευρέως γνωστό, ο Τρότσκυ συνόδευσε την πολιτική του με το διάσημο μέτρο επιφυλακτικότητας, ότι το υπουργείο του θα κρατούσε έναν κατάλογο των οικογενειών των επαγγελματιών αξιωματικών και ότι θα θεωρούνταν αρμόδιο για τη λιποταξία ή απειθαρχία τους. Παρέμενε ωστόσο ενθουσιώδης υπερασπιστής του επαγγελματικού στελέχους, το οποίο εγκωμίαζε συχνά και προστάτευε από τις επιθέσεις των "δογματικών". Στους κύκλους του κόμματος συγκρινόταν καυστικά η υπεράσπιση των "κυρίων" αυτών με την ετοιμότητά του να τιμωρήσει κάποιους κομμουνιστές. Μια άλλη γνωστή εντολή του όρισε ότι στην περίπτωση της λιποταξίας μιας μονάδας θα πυροβολούταν πρώτα οι κομισάριοι και μετά ο (επαγγελματίας) διοικητής. Ο Λένιν έδειχνε περιστασιακά κάποια ανεκτικότητα στην "υπερβολική βία"(σ.μ. κατά λέξη χουλιγκανισμός) όταν προερχόταν από υπερβολή του προλεταριακού ζήλου. Ο Τρότσκυ δεν έδειξε ποτέ κάτι τέτοιο. Αυστηρές ποινές περίμεναν τους στρατιώτες του Κόκκινου στρατού όταν συλλαμβάνονταν να λεηλατούν και η προσήλωση του Τρότσκυ στη νομοθεσία προχώρησε τόσο πολύ ώστε να διαμαρτύρεται ενάντια στην υψηλή φορολογία και την ταπείνωση που επέβαλε στην αστική τάξη το επαναστατικό καθεστώς.
Αρκετά ειρωνικά, μπορούμε να πούμε ότι ο Λένιν είναι ο κύριος πολιτικός δικαιούχος της δριμύτητας και του απολυταρχισμού των κομισάριων κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ο ίδιος αυστηρός και τυπικός Λένιν, το βαρύ χέρι του οποίου αρκετοί Μπολσεβίκοι είχαν αισθανθεί κατά τους πρώτους μήνες της επανάστασης, εμφανιζόταν τώρα σαν ημι-αναρχικός σε σύγκριση με τον Τρότσκυ.
Source: Μαχνοβίτες
Return to The Nestor Makhno Archive
Other pages connected to this site: