Σχετικά με την «Πλατφόρμα»

Nestor Makhno

Απάντηση στο «Ένα σχέδιο αναρχικής οργάνωσης»

Αγαπητέ σύντροφε Μαλατέστα,

Διάβασα την απάντησή σου στο σχέδιο για μια «Οργανωτική Πλατφόρμα της Γενικής Ένωσης Αναρχικών», ένα σχέδιο που εκδόθηκε από την ομάδα των Ρώσων αναρχικών του εξωτερικού.

Η εντύπωσή μου είναι ότι είτε παρανόησες το σχέδιο για την «Πλατφόρμα» είτε η άρνησή σου να αναγνωρίσεις την συλλογική ευθύνη στην επαναστατική δράση και την καθοδηγητική λειτουργία που πρέπει να αναλάβουν οι αναρχικές δυνάμεις, προέρχεται από μια βαθιά πεποίθηση σχετικά με τον αναρχισμό η οποία σε οδηγεί να παραβλέπεις την αρχή της υπευθυνότητας.

Αλλά, είναι μια θεμελιώδης αρχή, η οποία οδηγεί τον καθένα μας στον δρόμο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την αναρχική ιδέα, στην αποφασιστικότητά μας ότι θα διεισδύσει στις μάζες, στο θυσιαστικό τους πνεύμα. Χάρη σ’ αυτήν ένας άνθρωπος μπορεί να διαλέξει τον επαναστατικό δρόμο και να αγνοήσει άλλους. Χωρίς αυτήν κανένας επαναστάτης δεν μπορεί να έχει την απαραίτητη δύναμη ή θέληση ή νοημοσύνη να υποφέρει το θέαμα της κοινωνικής δυστυχίας και ακόμη λιγότερο να αγωνιστεί ενάντιά της. Είναι διαμέσου της έμπνευσης της συλλογικής ευθύνης που οι επαναστάτες όλων των εποχών και σχολών έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους• πάνω σ’ αυτή βασίζουν την ελπίδα τους ότι οι μερικές εξεγέρσεις τους – εξεγέρσεις που ανοίγουν τον δρόμο για τους καταπιεσμένους – δεν ήσαν μάταιες, ότι οι εκμεταλλευόμενοι θα κατανοήσουν τις φιλοδοξίες τους, θα εξάγουν απ’ αυτές τις κατάλληλες για τη στιγμή εφαρμογές και θα τις χρησιμοποιήσουν ώστε να βρουν νέους δρόμους προς την απελευθέρωσή τους.

Εσύ ο ίδιος, αγαπητέ Μαλατέστα, αναγνωρίζεις την ατομική ευθύνη του αναρχικού επαναστάτη. Και ακόμη περισσότερο, έχεις προσφέρει την υποστήριξή σου σ’ αυτό κατά τη διάρκεια της ζωής σου ως αγωνιστής. Τουλάχιστον έτσι έχω αντιληφθεί τα γραπτά σου για τον αναρχισμό. Αλλά αρνείσαι την αναγκαιότητα και χρησιμότητα της συλλογικής ευθύνης όσον αφορά τις τάσεις και δραστηριότητες του αναρχικού κινήματος ως όλου. Η συλλογική ευθύνη σε τρομάζει• έτσι την αρνείσαι.

Για μένα, που έχω αποκτήσει τη συνήθεια να αντικρίζω κατάματα τις αλήθειες του κινήματός μας, η άρνησή σου της συλλογικής ευθύνης μού φαίνεται όχι μόνο χωρίς βάση, αλλά και επικίνδυνη για την κοινωνική επανάσταση, στην οποία καλά θα έκανες να έπαιρνες υπόψη σου τις εμπειρίες όταν πρέπει να δώσεις μια αποφασιστική μάχη ενάντια σε όλους μας τους εχθρούς αμέσως. Τώρα, η εμπειρία μου από τις επαναστατικές μάχες του παρελθόντος με οδηγεί να πιστεύω ότι δεν μετράει ποια θα είναι η σειρά των επαναστατικών γεγονότων, πρέπει κάποιος να δώσει σοβαρές οδηγίες, ιδεολογικές και τακτικές ταυτόχρονα. Αυτό σημαίνει ότι μόνο ένα συλλογικό πνεύμα, υγιές και προσηλωμένο στον αναρχισμό, μπορεί να εκφράσει τις ανάγκες της στιγμής, μέσω μιας συλλογικά υπεύθυνης θέλησης. Κανείς από μας δεν έχει το δικαίωμα να παρακάμψει την υπευθυνότητα. Αντιθέτως, αν έχει παραβλεφθεί μέχρι στιγμής ανάμεσα στις τάξεις των αναρχικών, είναι τώρα ανάγκη να αποτελέσει, για μας, τους κομμουνιστές αναρχικούς, ένα άρθρο του θεωρητικού και πρακτικού προγράμματος μας.

Μόνο το συλλογικό πνεύμα των αγωνιστών του και η συλλογική τους ευθύνη θα επιτρέψει στον σύγχρονο αναρχισμό να εξαλείψει από τους κύκλους του την ιστορικά λανθασμένη ιδέα ότι ο αναρχισμός δεν μπορεί να είναι ένας οδηγός – είτε ιδεολογικά είτε στην πράξη – για τις μάζες των εργαζομένων σε μια επαναστατική περίοδο και συνεπώς δεν μπορεί να έχει συνολική ευθύνη.

Δεν θα επιμείνω, σ’ αυτό το γράμμα, στα άλλα σημεία του άρθρου σου ενάντια στο σχέδιο της «Πλατφόρμας», όπως το κομμάτι όπου βλέπεις «μια εκκλησία και μια εξουσία χωρίς αστυνομία». Θα εκφράσω μόνο την έκπληξή μου, βλέποντάς σε να χρησιμοποιείς τέτοια επιχειρήματα στην πορεία της κριτικής σου. Σκέφτηκα αρκετά πάνω σ’ αυτά και δεν μπορώ να δεχτώ την άποψή σου.

Όχι, δεν έχεις δίκιο. Και επειδή δεν συμφωνώ με την ανασκευή σου, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα που είναι πολύ εύκολα, πιστεύω ότι μπορώ να σε ρωτήσω:

1) Θα πρέπει ο αναρχισμός να αναλάβει κάποια ευθύνη στον αγώνα των εργαζόμενων ενάντια στους καταπιεστές τους, τον καπιταλισμό και τον υπηρέτη του το Κράτος; Αν όχι, μπορείς να πεις γιατί; Αν ναι, πρέπει οι αναρχικοί να δουλέψουν για να επιτρέψουν στο κίνημά τους να ασκήσει επιρροή στην ίδια βάση με την υπάρχουσα κοινωνική τάξη;

2) Μπορεί ο αναρχισμός, στην κατάσταση της αποδιοργάνωσης που βρίσκεται σήμερα, να ασκήσει οποιαδήποτε επίδραση, ιδεολογική ή πρακτική, στις κοινωνικές υποθέσεις και τον αγώνα της εργατικής τάξης;

3) Ποια είναι τα μέσα που ο αναρχισμός θα πρέπει να υιοθετήσει έξω από την επανάσταση και ποια είναι τα μέσα τα οποία μπορεί να διαθέσει για ν’ αποδείξει και επιβεβαιώσει τις δημιουργικές του αντιλήψεις;

4) Χρειάζεται ο αναρχισμός τις δικές του μόνιμες οργανώσεις, στενά δεσμευμένες μεταξύ τους μέσω της ενότητας σκοπών και δράσης για να πετύχει τους στόχους του;

5) Τι εννοούν οι αναρχικοί μιλώντας για θεσμούς που θα δημιουργηθούν με προοπτική να εγγυούνται την ελεύθερη ανάπτυξη της κοινωνίας;

6) Μπορεί ο αναρχισμός, στην κομμουνιστική κοινωνία που οραματίζεται, να υπάρξει χωρίς κοινωνικούς θεσμούς; Αν ναι, με ποια μέσα; Αν όχι, ποιος θα τους αναγνωρίσει και θα τους καθιερώσει και με ποια ονόματα θα τους πραγματοποιήσει; Πρέπει οι αναρχικοί να αναλάβουν μια καθοδηγητική λειτουργία, άρα μία υπευθυνότητα, ή πρέπει να περιορίσουν τους εαυτούς τους στον ρόλο των ανεύθυνων βοηθών;

Η απάντησή σου, αγαπητέ Μαλατέστα, θα είναι μεγάλης σημασίας για μένα για δύο λόγους: Θα μου επιτρέψει να καταλάβω καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο βλέπεις τα πράγματα όσον αφορά τα ζητήματα της οργάνωσης των αναρχικών δυνάμεων και του κινήματος γενικότερα. Και – ας είμαστε ειλικρινείς – η άποψή σου γίνεται αμέσως δεκτή χωρίς συζήτηση από τους περισσότερους αναρχικούς και συμπαθούντες χωρίς καμιά συζήτηση, ως μια άποψη ενός έμπειρου αγωνιστή που έχει παραμείνει σε όλη του τη ζωή σταθερά πιστός στο ελευθεριακό του ιδανικό. Εξαρτάται, επομένως, σε μεγάλο βαθμό από τη στάση σου το αν θα αναληφθεί μια πλήρης μελέτη των επειγόντων ζητημάτων που θέτει αυτή η εποχή στο κίνημά μας και, συνεπώς, εάν θα επιβραδυνθεί η ανάπτυξή τους ή θα κάνει ένα άλμα μπροστά. Παραμένοντας στη στασιμότητα του παρόντος και του παρελθόντος, το κίνημά μας δεν θα κερδίσει τίποτα. Αντιθέτως, είναι ζωτικό ότι βλέποντας τα γεγονότα που προβάλλουν μπροστά μας πρέπει να έχουμε κάθε ευκαιρία ώστε να πραγματοποιήσουμε την αποστολή του.

Περιμένω ιδιαίτερα την απάντησή σου.

Με επαναστατικούς χαιρετισμούς,

Nestor Makhno
1928

Il Risveglio (Γενεύη), 4 Δεκέμβρη 1929